Quần thể Yên Tử (Uông Bí – Quảng Ninh) là cái nôi của Thiền phái Trúc Lâm, một dòng thiền thuần Việt có ảnh hưởng sâu rộng trong văn hóa – tâm linh người Việt. Nổi bật giữa mây trời linh thiêng ấy chính là Chùa Đồng Yên Tử – ngôi chùa bằng đồng lớn nhất châu Á – và hành trạng của Phật Hoàng Trần Nhân Tông, vị vua sáng lập Thiền phái Trúc Lâm.
[PODCAST] GIẢI MÃ BỨC PHÙ ĐIÊU GỐM LỚN NHẤT VIỆT NAM | Chùa Yên Tử & Tượng Phật Hoàng Trần Nhân Tông: https://www.youtube.com/watch?v=hbPG9Byr7Kk
I. Phật Hoàng Trần Nhân Tông – Đấng minh quân trở thành bậc xuất trần
1. Thân thế và sự nghiệp đế vương
Phật Hoàng Trần Nhân Tông (1258–1308), tên húy Trần Khâm, sinh ra trong thời đại rực rỡ của nhà Trần, thời kỳ “hào khí Đông A” đầy uy hùng.
- Năm sinh: 1258
- Cha mẹ: Vua Trần Thánh Tông và Hoàng Thái hậu Nguyên Thánh Thiên Cảm
- Lên ngôi: 1278
Trong 15 năm trị vì, Ngài đưa Đại Việt đạt cực thịnh về quốc phòng, văn hóa và nhân tâm.
2. Thiên tài quân sự và tư tưởng dân tộc
Lãnh đạo hai cuộc kháng chiến chống Nguyên – Mông
Ngài là linh hồn của chiến thắng 1285 và 1288 – hai cuộc kháng chiến lẫy lừng đưa Đại Việt vào lịch sử quân sự thế giới.
Tư tưởng bất diệt
Câu thơ của Ngài khẳng định ý chí sắt son bảo vệ non sông:
“Xã tắc lưỡng hồi lao thạch mã,
Sơn hà thiên cổ điện kim âu.”
Tư tưởng nhập thế, xây dựng quốc gia
Sau chiến tranh, Ngài tập trung hàn gắn đất nước, phát triển kinh tế – văn hóa, xây dựng sự thịnh trị cho triều Trần.
II. Thiền phái Trúc Lâm – Dòng thiền nhập thế mang bản sắc Việt
1. Hành trình xuất gia và tu tập
Năm 1293, Ngài nhường ngôi, lên làm Thái Thượng Hoàng.
Năm 1299, Ngài chính thức xuất gia tại núi Yên Tử.
Ngài tu tập khổ hạnh, sống hòa mình với nhân dân, trở thành biểu tượng của sự giác ngộ. Khi đắc đạo, Ngài được tôn xưng Điều Ngự Giác Hoàng.
2. Sáng lập Thiền phái Trúc Lâm
Thống nhất ba dòng thiền
Ngài dung hợp ba dòng thiền trước đó:
- Tỳ Ni Đa Lưu Chi
- Vô Ngôn Thông
- Thảo Đường
Tạo nên Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử – dòng thiền thuần Việt đầu tiên.
Tinh thần nhập thế – Phật trong đời
Tư tưởng của Trúc Lâm gồm:
- Phật tại tâm
- Hòa quang đồng trần
- Tam giáo (Nho – Phật – Lão) hòa quyện
Thiền phái đề cao tu trong đời, góp phần xây dựng đất nước.
Tam Tổ Trúc Lâm
- Sơ Tổ: Trần Nhân Tông
- Nhị Tổ: Pháp Loa
- Tam Tổ: Huyền Quang
Ba vị tạo nên giai đoạn rực rỡ nhất của Phật giáo thời Trần.
III. Chùa Đồng Yên Tử – Kỳ quan kiến trúc trên đỉnh thiêng
1. Vị trí độc tôn trên “Đệ nhất non thiêng”
Chùa Đồng – chữ là Thiên Trúc Tự – nằm trên đỉnh cao nhất núi Yên Tử (1.068 m).
Nơi đây quanh năm mây phủ, tạo cảnh giới huyền ảo như bước vào miền tịnh độ.
Nguồn gốc lịch sử
Chùa có từ thời Hậu Lê, được tương truyền do bà Chúa Trịnh phát tâm công đức để tưởng nhớ Phật Hoàng Trần Nhân Tông.
2. Công trình hiện đại – Ngôi chùa bằng đồng lớn nhất châu Á
Khánh thành 2007
Chùa Đồng hiện nay được phục dựng và khánh thành ngày 30/01/2007.
Đặc điểm kiến trúc – kỹ thuật
- Tổng trọng lượng: ~70 tấn đồng nguyên chất
- Diện tích: 20 m²
- Kích thước: dài 4,6 m – rộng 3,6 m – cao 3,35 m
- Phong cách: mô phỏng chùa Dâu Keo (Bắc Ninh), quay hướng Tây Nam
Kỷ lục châu Á
Năm 2012, chùa được công nhận:
⭐ Ngôi chùa bằng đồng lớn nhất nằm trên đỉnh núi ở châu Á.
Không gian thờ tự
Bên trong thờ:
- Tượng Phật Thích Ca Mâu Ni
- Ba pho tượng Tam Tổ Trúc Lâm
IV. Ý nghĩa tâm linh và giá trị văn hóa của Yên Tử
1. “Đệ nhất non thiêng” – Hành trình của lòng thành
Yên Tử được coi là trung tâm Phật giáo lớn nhất Việt Nam thời Trần.
Hành trình lên Chùa Đồng được xem là sự thành tựu tâm linh, biểu tượng của lòng thành và hướng thiện.
2. Lễ hội Yên Tử – Di sản văn hóa đặc biệt
- Thời gian: từ mùng 10 tháng Giêng đến hết tháng Ba âm lịch
- Số lượng du khách: hàng triệu người mỗi năm
Năm 2012, Yên Tử được công nhận Di tích lịch sử – danh lam thắng cảnh cấp quốc gia đặc biệt.
3. Lưu ý dành cho du khách
- Du khách có thể đi cáp treo và leo bộ chặng cuối.
- Ban quản lý khuyến cáo không sờ tay vào vách Chùa Đồng để bảo tồn công trình.
Kết luận
Chùa Đồng Yên Tử và hành trạng của Phật Hoàng Trần Nhân Tông không chỉ tạo nên một quần thể tâm linh độc đáo mà còn là biểu tượng rực rỡ của văn hóa Việt Nam. Đây là điểm đến hội tụ đủ ba giá trị: lịch sử – tâm linh – kiến trúc, trở thành niềm tự hào của Phật giáo và dân tộc Việt.
